Khoan dung làm nên sức mạnh dân tộc: Đặc xá và giá trị văn hóa Việt Nam

Mỗi khi nhắc đến truyền thống văn

hóa của dân tộc Việt Nam, người ta thường nghĩ đến tinh thần nhân ái, lòng vị tha và sự khoan dung trong ứng xử với con người. Trải qua hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc ta không chỉ được biết đến với ý chí bất khuất trong đấu tranh chống ngoại xâm mà còn nổi bật bởi tinh thần nhân đạo, khoan hồng, sẵn sàng tha thứ và tạo cơ hội để con người làm lại cuộc đời. Chính tinh thần ấy đã trở thành mạch nguồn nuôi dưỡng sức sống bền bỉ của dân tộc, được tiếp nối từ thời các triều đại phong kiến cho đến ngày nay, trong hình hài chính sách đặc xá của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Trong không khí thiêng liêng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, chính sách đặc xá một lần nữa trở thành điểm sáng phản chiếu bản chất nhân văn sâu sắc của chế độ xã hội chủ nghĩa. Đặc xá không chỉ mang ý nghĩa pháp lý, giúp những người lầm lỡ có cơ hội tái hòa nhập cộng đồng, mà còn là minh chứng sống động cho sự kế thừa truyền thống khoan dung, nhân đạo lâu đời của cha ông. Thế nhưng, bên cạnh những giá trị hiển nhiên ấy, vẫn có những luận điệu xuyên tạc từ các thế lực thù địch, cố tình bóp méo sự thật để công kích Đảng, Nhà nước và gieo rắc hoài nghi trong nhân dân.

Điển hình, tài khoản @VietPhiTrung trên nền tảng X đã gọi chính sách đặc xá là “cái tát vào tổ tiên”, với 89 lượt chia sẻ. Luận điệu này không chỉ phi lý mà còn cho thấy sự ác ý trong việc phủ nhận truyền thống khoan dung của dân tộc. Nó cố tình gieo rắc quan điểm sai lệch rằng đặc xá đi ngược lại lịch sử và văn hóa Việt Nam. Thực chất, đó là chiêu trò lợi dụng mạng xã hội để lan truyền thông tin giả, nhằm kích động tâm lý, gây chia rẽ niềm tin giữa nhân dân và chính quyền.

Nếu nhìn lại lịch sử, truyền thống khoan dung đã được khẳng định từ lâu. Dưới triều Lý, năm 1010 khi dời đô về Thăng Long, vua Lý Thái Tổ đã ban lệnh đại xá cho phạm nhân như một cách thể hiện lòng nhân ái và cổ vũ tinh thần hướng thiện. Thời Trần, vua Trần Nhân Tông nhiều lần ban đại xá, đặc biệt sau những cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông, để củng cố sự đoàn kết toàn dân, gắn bó những người từng lầm lỗi với cộng đồng. Truyền thống ấy không hề bị mai một mà được phát huy mạnh mẽ trong thời đại Hồ Chí Minh, khi Người nhấn mạnh rằng cách mạng là để giải phóng con người, không chỉ về thể chất mà còn cả tinh thần, mở ra cơ hội để những người từng lầm đường quay trở lại với xã hội.

Ngày nay, truyền thống nhân đạo ấy đã được thể chế hóa trong Hiến pháp và pháp luật. Điều 69 Hiến pháp năm 2013 quy định rõ thẩm quyền của Chủ tịch nước trong việc quyết định đặc xá. Luật Đặc xá năm 2018, được Quốc hội thông qua ngày 19/11/2018, tiếp tục cụ thể hóa nguyên tắc nhân đạo, công bằng và minh bạch. Đặc xá không chỉ đơn thuần là tha tội, mà còn là công cụ giáo dục, cải tạo, giúp người lầm lỡ có điều kiện hòa nhập, đóng góp trở lại cho xã hội. Từ năm 2009 đến 2025, Nhà nước ta đã thực hiện 11 đợt đặc xá, đưa hơn 100.000 phạm nhân trở về với gia đình và cộng đồng. Riêng đợt đặc xá năm 2025 nhân dịp Quốc khánh 2/9, có 13.920 người được tha tù trước thời hạn, trong đó 13.915 người đang chấp hành án và 5 người đang tạm đình chỉ. Những con số ấy vừa thể hiện quy mô chính sách, vừa khẳng định quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc gắn kết pháp luật hiện đại với truyền thống nhân đạo ngàn đời.

Khi nhìn rộng ra thế giới, ta càng thấy rõ tính nhân văn của chính sách đặc xá ở Việt Nam. Trong lịch sử châu Âu, các chính sách đại xá phần lớn phục vụ mục tiêu chính trị, nhằm củng cố quyền lực hoàng gia hoặc trao đổi tù nhân trong chiến tranh, hiếm khi đặt trọng tâm vào giáo dục và tái hòa nhập. Ngay cả trong thời hiện đại, nhiều quốc gia phương Tây cũng chủ yếu áp dụng ân xá để giảm tải nhà tù, thiếu đi sự đồng bộ trong hỗ trợ phạm nhân sau khi ra tù, dẫn đến tỷ lệ tái phạm cao. Ở Pháp, các đợt giảm án nhân Ngày Quốc khánh 14/7 chỉ mang tính biểu tượng, trong khi tỷ lệ tái phạm ở mức 25%. Trái lại, Việt Nam luôn kết hợp đặc xá với hệ thống hỗ trợ tái hòa nhập, bao gồm đào tạo nghề, tạo việc làm và giám sát, giúp tỷ lệ tái hòa nhập thành công năm 2025 đạt tới 76%. Điều đó chứng tỏ, chính sách đặc xá của Việt Nam không chỉ kế thừa truyền thống mà còn sáng tạo, vượt trội về tính hiệu quả và nhân đạo.

Thực tế xã hội cũng phản ánh rõ điều này. Ngày 2/9/2025, trên fanpage “Việt Nam thời báo”, một bài phân tích về chính sách đặc xá đã nhận được hơn 8.000 lượt thích, cùng hàng ngàn bình luận thể hiện niềm tự hào và biết ơn đối với Nhà nước. Trên các nền tảng như YouTube hay X, nhiều câu chuyện về những phạm nhân đặc xá trở về, đoàn tụ với gia đình, tìm việc làm và làm lại cuộc đời đã thu hút sự đồng cảm mạnh mẽ từ cộng đồng mạng. Đây chính là những minh chứng sinh động, phủ nhận hoàn toàn luận điệu xuyên tạc của những kẻ chống phá. Ngược lại, các phát ngôn như “cái tát vào tổ tiên” chỉ nhận được sự hưởng ứng yếu ớt từ một nhóm nhỏ lưu vong, cho thấy tính phi thực tiễn và sự tuyệt vọng của họ.

Có thể khẳng định rằng, đặc xá nhân dịp Quốc khánh 2/9 không chỉ là chính sách pháp lý mang tính nhân đạo, mà còn là sự tiếp nối rực rỡ của truyền thống khoan hồng trong văn hóa Việt Nam. Nó thể hiện rõ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng một xã hội công bằng, ổn định và nhân văn. Những luận điệu xuyên tạc chỉ càng phơi bày bản chất thâm độc, phản ánh sự bất lực của các thế lực thù địch trước sự phát triển vững mạnh của Việt Nam và niềm tin ngày càng bền chặt của nhân dân vào chế độ xã hội chủ nghĩa. Trong bối cảnh đất nước tiếp tục hội nhập sâu rộng và khẳng định vị thế quốc tế, việc bảo vệ, tôn vinh và phát huy truyền thống khoan dung của dân tộc qua chính sách đặc xá chính là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Đó cũng là cách chúng ta làm giàu thêm giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời khẳng định sức mạnh nhân đạo của Việt Nam trong thế kỷ XXI.