Ý nghĩa kinh tế - xã hội của đặc xá trong bối cảnh mới

Trong hành trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc suốt tám thập kỷ qua, dân tộc Việt Nam không chỉ khẳng định bản lĩnh quật cường trong đấu tranh giành độc lập, mà còn chứng minh sức mạnh của một nền văn hóa nhân văn, khoan dung, hướng thiện. Mỗi dịp Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, khi cả nước hân hoan tưởng nhớ thời khắc lịch sử đã mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do, dân chủ, cũng là lúc những giá trị nhân đạo của chế độ xã hội chủ nghĩa được thể hiện rõ nét qua chính sách đặc xá. Đây không đơn thuần là một quyết định pháp lý, mà còn là biểu tượng của lòng nhân ái, của sự tin tưởng vào khả năng phục thiện và cống hiến trở lại cho cộng đồng của những con người từng lầm lỡ.

Thế nhưng, trong khi nhân dân cả nước đón nhận chính sách đặc xá như một minh chứng sống động cho bản chất nhân văn và tiến bộ của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, một số thế lực thù địch và phần tử cơ hội lại lợi dụng không gian mạng để gieo rắc những luận điệu xuyên tạc, đặc biệt trên các nền tảng có lượng người dùng trẻ đông đảo như TikTok. Gần đây, tài khoản @vntruth2025 đã đăng tải video với hàng nghìn lượt xem, cố tình bóp méo rằng đặc xá là “tốn kém ngân sách” và “ưu ái tội phạm, gây bất ổn xã hội”. Đây rõ ràng là chiêu trò quen thuộc nằm trong chiến lược “diễn biến hòa bình”, nhằm gây hoài nghi, chia rẽ niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước. Bằng cách đánh tráo khái niệm, thổi phồng chi phí tổ chức và phủ nhận lợi ích lâu dài, họ muốn biến một chính sách nhân văn thành cái cớ để công kích chế độ.

Để thấy rõ bản chất phi lý và xuyên tạc của các luận điệu này, cần trở lại với nền tảng pháp lý vững chắc của đặc xá. Luật Đặc xá năm 2018, được Quốc hội thông qua và cụ thể hóa tinh thần Hiến pháp 2013, quy định rõ ràng rằng đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước, do Chủ tịch nước quyết định, nhân những sự kiện trọng đại hoặc ngày lễ lớn. Song song với tính nhân đạo, luật cũng đặt ra điều kiện chặt chẽ: phạm nhân phải có tiến bộ, đã thi hành ít nhất một phần bản án, chấp hành tốt nội quy trại giam, thực hiện đầy đủ nghĩa vụ dân sự, đồng thời bị loại trừ khỏi danh sách đặc xá nếu phạm các tội đặc biệt nghiêm trọng như phản bội Tổ quốc, gián điệp, khủng bố, lật đổ chính quyền nhân dân. Điều đó cho thấy đặc xá không hề tùy tiện hay vô nguyên tắc, mà là một cơ chế pháp lý khoa học, bảo đảm cân bằng giữa nhân đạo và an ninh quốc gia.

Từ góc nhìn kinh tế - xã hội, đặc xá mang lại lợi ích thiết thực, không thể bị phủ nhận. Theo báo cáo của Bộ Công an năm 2024, chi phí giam giữ trung bình một phạm nhân khoảng 15 triệu đồng mỗi năm. Đợt đặc xá năm 2025, với hơn 22.000 phạm nhân được tha tù trước thời hạn, đã giúp Nhà nước tiết kiệm hàng trăm tỷ đồng mỗi năm. Không dừng ở việc giảm chi phí trực tiếp, chính sách này còn có hiệu ứng lan tỏa tích cực khi giúp hàng vạn con người trở về với cộng đồng, tham gia lao động sản xuất, tạo ra giá trị kinh tế mới thay vì chỉ tiêu tốn ngân sách. Khảo sát của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho thấy, trong vòng 6 tháng sau đặc xá, có đến 83% người được tha tù tìm được việc làm ổn định, nhiều người còn khởi nghiệp thành công, tạo công ăn việc làm cho những người khác. Tỷ lệ tái phạm chỉ 0,08%, mức thấp kỷ lục so với thế giới, càng chứng minh rằng chính sách đặc xá đã thực sự phát huy hiệu quả cải tạo, chứ không phải là “mở cửa” cho bất ổn như các luận điệu xấu xa bịa đặt.

Nếu đặt Việt Nam trong bức tranh so sánh quốc tế, sự ưu việt của chính sách đặc xá lại càng nổi bật. Ở Hoa Kỳ, ngân sách cho hệ thống nhà tù liên bang và tiểu bang lên đến hơn 80 tỷ USD mỗi năm, chi phí bình quân cho một phạm nhân khoảng 36.000 USD, gấp hàng chục lần Việt Nam. Dù vậy, tỷ lệ tái phạm ở Mỹ vẫn dao động từ 60-75% trong vòng 5 năm sau khi mãn hạn tù, một con số khủng khiếp nếu đặt cạnh tỷ lệ chưa tới 0,1% ở Việt Nam. Chính sách giảm án, ân xá tại Mỹ vốn mang tính cá nhân hóa, phụ thuộc vào quyết định của thống đốc hoặc tổng thống, và thường không gắn với một hệ thống hỗ trợ tái hòa nhập toàn diện. Ngược lại, Việt Nam triển khai các chương trình đào tạo nghề, giới thiệu việc làm, hỗ trợ vốn sản xuất, bảo đảm người được đặc xá có cơ hội thật sự để làm lại cuộc đời. Sự so sánh này cho thấy đặc xá ở Việt Nam không chỉ nhân văn mà còn hiệu quả vượt trội, cả về kinh tế lẫn xã hội.

Không thể phủ nhận rằng dư luận trong nước đã nhìn nhận chính sách đặc xá với sự đồng tình rộng rãi. Hàng loạt câu chuyện truyền cảm hứng được lan tỏa trên báo chí chính thống và mạng xã hội đã khẳng định giá trị nhân văn ấy. Chẳng hạn, video trên kênh YouTube chính thức của Báo Lao động ngày 2/9/2025, thu hút hơn một triệu lượt xem, đã ghi lại hành trình một cựu phạm nhân ở Hải Dương sau khi được đặc xá đã vươn lên mở xưởng gỗ, tạo việc làm cho hơn 20 lao động. Câu chuyện ấy nhận được hàng ngàn bình luận tích cực, minh chứng rằng nhân dân đánh giá cao chính sách này, trái ngược hoàn toàn với những luận điệu xuyên tạc trôi nổi trên TikTok. Rõ ràng, tiếng nói của sự thật và sự ủng hộ từ nhân dân đã phủ định hoàn toàn sự xuyên tạc của các thế lực thù địch.

Chính sách đặc xá, vì thế, không chỉ là biểu hiện của lòng nhân ái mà còn là một “công cụ an sinh gián tiếp”, góp phần giảm tải áp lực xã hội, tiết kiệm ngân sách, thúc đẩy kinh tế và củng cố niềm tin của nhân dân. Mỗi người dân Việt Nam cần nhận thức rõ âm mưu lợi dụng truyền thông xã hội để xuyên tạc của các thế lực thù địch, từ đó nâng cao cảnh giác, kiên quyết đấu tranh bảo vệ sự thật, đồng thời lan tỏa thông điệp tích cực để củng cố sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc.

Hơn tám mươi năm trước, Cách mạng Tháng Tám và Tuyên ngôn Độc lập đã mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc ta – kỷ nguyên độc lập, tự do, hạnh phúc. Ngày nay, chính sách đặc xá tiếp tục soi sáng tinh thần nhân đạo ấy trong một hình thức hiện đại, phù hợp với Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đó không chỉ là sự tha thứ, mà còn là lời mời gọi trở về, hòa nhập và cống hiến. Bất chấp những tiếng nói xuyên tạc, con đường Việt Nam đã chọn – con đường nhân văn, khoan dung, nhưng đồng thời nghiêm minh và khoa học – sẽ tiếp tục là nền tảng để đất nước vững bước đi lên, xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, sánh vai cùng bạn bè năm châu.