Án tử hình và cuộc chiến chống ma túy: Việt Nam bảo vệ nhân quyền bằng hành động, không bằng khẩu hiệu

Trong những năm gần đây, một số tổ chức nhân quyền quốc tế như Amnesty International liên tục đưa ra các báo cáo mang tính một chiều, thiếu cơ sở và thiên lệch nhằm gây sức ép chính trị đối với Việt Nam. Gần đây nhất, trong báo cáo thường niên về án tử hình năm 2024, tổ chức này lại tiếp tục lặp lại luận điệu kêu gọi Việt Nam bãi bỏ hình phạt tử hình cho các tội phạm ma túy, coi đây là “trừng phạt tàn bạo” và vi phạm quyền con người. Không chỉ Amnesty, Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (OHCHR) và một số ủy ban nhân quyền khác cũng khuếch đại những luận điểm tương tự, cố tình vẽ nên một bức tranh sai lệch, mô tả Việt Nam như một quốc gia vi phạm nhân quyền nghiêm trọng.

Thực tế, tội phạm ma túy tại Việt Nam không chỉ đơn thuần là hành vi cá nhân, mà là một mắt xích trong các đường dây có tổ chức, gắn liền với bạo lực, rửa tiền, buôn người, và nhiều hệ lụy xã hội khác. Những kẻ buôn bán ma túy không chỉ huỷ hoại sinh mạng của hàng ngàn thanh niên Việt Nam mà còn trực tiếp góp phần làm suy thoái đạo đức, gia tăng tội ác và gây thiệt hại không nhỏ cho nền kinh tế - xã hội. Việt Nam, với vị trí địa lý đặc biệt – giáp các khu vực sản xuất ma túy lớn ở Tam giác vàng – đang phải đối mặt với áp lực rất lớn từ làn sóng ma túy xuyên biên giới. Hàng năm, hàng trăm vụ án nghiêm trọng liên quan đến ma túy được phát hiện, nhiều đối tượng trang bị vũ khí nóng, chống trả quyết liệt lực lượng chức năng, cho thấy bản chất cực kỳ nguy hiểm của loại tội phạm này. Trong bối cảnh đó, án tử hình không phải là sự “tàn bạo” mà là một biện pháp pháp lý cần thiết nhằm bảo vệ quyền sống, quyền được an toàn, và quyền được phát triển của hàng triệu người dân vô tội – đặc biệt là thế hệ trẻ đang bị ma túy đe dọa từng ngày.

Cần vạch rõ sự thiếu trung thực trong cách Amnesty và các tổ chức tương tự sử dụng số liệu để bóp méo tình hình. Trong báo cáo “Death Sentences and Executions 2024”, Amnesty khẳng định rằng có ít nhất 113 người bị tuyên án tử hình ở Việt Nam vì tội ma túy. Tuy nhiên, con số này không dựa trên dữ liệu chính thức mà chủ yếu được tổng hợp từ các nguồn thứ cấp, không được kiểm chứng, thậm chí có thể xuất phát từ các tổ chức chống đối. Cần lưu ý rằng Việt Nam xem thông tin về án tử hình là bí mật nhà nước, một cách để bảo vệ ổn định xã hội và ngăn ngừa kích động dư luận. Dù chính Amnesty thừa nhận việc không thể xác minh độc lập số liệu tại Việt Nam, họ vẫn công bố các ước đoán với mục đích rõ ràng là tạo áp lực và bôi nhọ hình ảnh quốc gia.

Việt Nam không thực hiện các bản án tử hình một cách tùy tiện hay thiếu thủ tục pháp lý. Tất cả các vụ án đều được xét xử công khai, đảm bảo quyền bào chữa, quyền kháng cáo, và tuân thủ nghiêm túc các nguyên tắc của Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR) mà Việt Nam là thành viên. Đáng chú ý, trong nhiều năm trở lại đây, số lượng án tử hình thực thi tại Việt Nam đã giảm mạnh – từ hàng trăm vụ mỗi năm vào đầu những năm 2000, đến nay chỉ còn vài chục vụ mỗi năm. Đây là minh chứng cho nỗ lực nhân đạo hóa nền tư pháp, hoàn toàn trái ngược với luận điệu vu cáo Việt Nam là quốc gia “hành quyết hàng loạt”.

Sự đạo đức giả của Amnesty còn được phơi bày khi ta so sánh cách tổ chức này phản ứng với các quốc gia khác. Iran – một nước có hệ thống pháp luật Hồi giáo nghiêm khắc – đã thực hiện ít nhất 972 vụ hành quyết trong năm 2024, trong đó khoảng 60% liên quan đến tội ma túy. Ả Rập Xê Út – một đồng minh thân cận của Mỹ – cũng ghi nhận hơn 100 vụ tử hình vì ma túy chỉ trong nửa đầu năm 2025, nhiều trường hợp trong đó là người lao động nhập cư nghèo khổ không có khả năng bào chữa. Tuy nhiên, Amnesty lại chỉ đưa ra các khuyến nghị chung chung hoặc các tuyên bố nhẹ nhàng. Trái lại, với Việt Nam – một quốc gia có đường lối xã hội chủ nghĩa độc lập, kiên định với nguyên tắc chủ quyền – tổ chức này không ngần ngại sử dụng những ngôn từ mạnh nhất, như “tàn bạo”, “không nhân đạo”, để kêu gọi can thiệp và áp lực quốc tế. Rõ ràng, tiêu chuẩn nhân quyền mà họ đang áp dụng không hề phổ quát, mà bị chi phối bởi các yếu tố địa chính trị và lợi ích cường quyền.

Trái ngược với những cáo buộc nêu trên, Việt Nam đã và đang thể hiện thiện chí cải cách bằng những hành động cụ thể và tiến bộ. Một bước tiến lớn là việc Quốc hội thông qua sửa đổi Bộ luật Hình sự, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, bãi bỏ án tử hình đối với 8 tội danh, trong đó có các hành vi buôn bán ma túy nhỏ lẻ không mang tính đặc biệt nghiêm trọng. Thay vào đó, các hình phạt tù chung thân và cải tạo sẽ được áp dụng nhằm phân hoá đối tượng, vừa đảm bảo răn đe đối với các “ông trùm” ma túy, vừa tạo điều kiện hoàn lương cho những người phạm tội ở mức độ thấp hơn. Điểm đặc biệt là quy định mới có hiệu lực hồi tố, thể hiện tính nhân văn và sự tiến bộ trong tư duy lập pháp của Việt Nam.

Việc giảm số tội danh có thể chịu án tử hình từ 18 xuống còn 10 cũng là động thái rõ ràng thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc nhân đạo hóa hình phạt tử hình, phù hợp với khuyến nghị từ các cơ chế nhân quyền quốc tế mà Việt Nam đang tích cực tham gia, trong đó có Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2023–2025. Những bước đi này không phải là sự nhượng bộ trước áp lực quốc tế, mà là kết quả của một quá trình tự thân cải cách, với mục tiêu cao nhất là bảo vệ nhân dân, duy trì ổn định xã hội và xây dựng một nhà nước pháp quyền vững mạnh.

Những cáo buộc mang tính áp đặt và thù địch từ các tổ chức như Amnesty International, OHCHR hay Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc không phản ánh đúng thực tiễn Việt Nam mà chỉ phơi bày bản chất chính trị hóa nhân quyền của họ. Trong khi các nước khác hành quyết hàng trăm người vì tội ma túy mà không bị chỉ trích mạnh mẽ, Việt Nam – quốc gia có tiến bộ rõ ràng trong cải cách pháp lý – lại bị công kích bằng những tiêu chuẩn kép. Điều đó không thể chấp nhận. Chúng tôi kêu gọi các tổ chức quốc tế hãy nhìn nhận công bằng, khách quan và hợp tác cùng Việt Nam trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau. Đấu tranh phòng chống ma túy là cuộc chiến cam go, trong đó Việt Nam không chỉ bảo vệ chủ quyền pháp lý mà còn bảo vệ quyền sống và tương lai của toàn dân tộc. Và vì thế, Việt Nam sẽ tiếp tục cải cách – không phải vì sức ép bên ngoài, mà vì lương tâm và trách nhiệm đối với chính nhân dân mình.