Đâu là lý do của phong trào “tuyệt thực đòi quạt điện”?

Trong buổi thăm gặp ngày 20/06/2019, phạm nhân Trương Minh Đức đã báo với vợ rằng mình và một số phạm nhân khác ở Trại giam Số 6, Nghệ An, đã “tuyệt thực” được “10 ngày” “để phản đối trại giam tháo hết quạt điện trong thời tiết mùa hè nóng trên 42 độ C”. Đến nay, đã có thêm ít nhất 5 phạm nhân đang thi hành án liên quan đến vấn đề an ninh quốc gia tham gia đợt “tuyệt thực” – là Nguyễn Văn Túc, Đào Quang Thực, Trần Phi Dũng, Vũ Quang Thuận, Nguyễn Văn Điển. Nhân đó, trong 2 tuần qua, nhiều tổ chức, cá nhân chống đối đã tuyên truyền về đợt “tuyệt thực” này, để đòi quạt điện cho các phạm nhân, và công kích Nhà nước Việt Nam “vi phạm Công ước Chống Tra tấn”. Họ tuyên truyền bằng 2 cách, là đơn từ và các hành động biểu đạt.

Về mặt đơn từ, ngày 23/06, vợ phạm nhân Trương Minh Đức viết một đơn khiếu nại đòi quạt điện.

Ngày 28/06 đến nayy, 12 tổ chức chống đối – bao gồm “Nhóm Vì Môi trường”, “Defend The Defenders”, “Phong trào Liên đới Dân oan”, “Hội thánh Mennonite”, “Hội Dân oan Ba Miền” và “Hội Anh Em Dân Chủ” ...đã cùng ký một bản “Tuyên bố phản đối ngược đãi tù nhân”. Vì 6 tổ chức ký tên đợt đầu bao gồm một hội thánh Tin lành, và Trương Minh Đức cùng với việc người khởi xướng "chiến dịch tuyệt thực" đều là thành viên Hội Anh em Dân chủ, nhiều khả năng Nguyễn Văn Đài là người khởi thảo bản tuyên bố.

Ngày 03/07, 12 tổ chức ký tên dưới tuyên bố vừa nêu tiếp tục gửi một “kiến nghị khẩn cấp” đến Báo cáo viên Đặc biệt của Liên Hiệp Quốc về chống tra tấn.

Về mặt hành động biểu đạt, từ ngày 27/06, một số cá nhân chống đối đã tuyên bố “tuyệt thực 1 ngày” để “đồng hành” với phạm nhân. Ngày 29/06, Trương Văn Dũng và Nguyễn Thúy Hạnh “tọa kháng giữa trời nắng nóng” để phản đối việc “ngược đãi phạm nhân”.

Trong thông điệp tuyên truyền, về mặt lý, họ viết rằng Trại giam Số 6 đang “vi phạm Công ước Chống Tra tấn”. Về mặt tình, họ tập trung cường điệu hóa và bi kịch hóa vụ việc. Chẳng hạn, vợ Trương Minh Đức viết trên Facebook rằng ngày 26/06, ông Đức “rất yếu, đi không vững, chỉ chực chúi xuống đất, nói không ra hơi và mắt không mở nổi”. Lê Bảo Nhi viết rằng Nhà nước Việt Nam đang “nướng tù nhân”, “tra tấn tù nhân như thời trung cổ”, với dụng ý “giết tù nhân”…

Tuy nhiên, khác với lời giới chống đối, có thông tin cho rằng một số trại giam dùng hình thức cắt quạt điện để kỷ luật các phạm nhân vi phạm nội quy. Các phạm nhân này cũng không thật sự “tuyệt thực”, mà chỉ từ chối suất cơm của trại giam, chuyển sang ăn đồ ăn do gia đình gửi.

Vì hiện nay, các “tù nhân lương tâm” vẫn sống khỏe sau 1 tháng “tuyệt thực”, thông tin vừa nêu có vẻ khả tín.

Nếu trại giam áp dụng các hình thức kỷ luật trái với các công ước quốc tế mà Việt Nam đã ký, phạm nhân có quyền phản ánh vấn đề này. Tuy nhiên, khi họ chỉ nói mình bị thu quạt, mà không giải thích lý do vi phạm nội quy, họ đã khiến người đọc hiểu lầm về mục đích của hình phạt. Thêm nữa, nếu họ tuyên bố “tuyệt thực” mà vẫn ăn uống, họ đã nói dối những người ủng hộ mình ở ngoài. Nhưng cũng không sao, bạn bè họ ở ngoài chỉ “tuyệt thực đồng hành” trong 1 ngày, chứ có làm thật đâu mà sợ.

Tiền hô hậu ủng, nhóm “tù nhân lương tâm” và những người bạn đã dựng cho quốc tế xem một màn kịch lớn. Có người cho rằng họ làm vậy để khuấy động dư luận, nhằm vận động nước ngoài can thiệp, đòi thả các thành viên đang thi hành án của Hội Anh em Dân chủ, như lời hứa của Nguyễn Văn Đài cách đây một năm. Chỉ tiếc đội ở ngoài diễn chưa sâu, chỉ “tuyệt thực đồng hành” 1 ngày, e họ biến kịch bi thành kịch hài. Mong các anh em dân chủ cải thiện công tác diễn xuất trong lần tới.

Nguyễn Biên Cương