Khi quyền hội họp tôn giáo bị biến thành công cụ chính trị

 Trước thềm chuyến thăm chính thức của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tới Việt Nam, bốn tổ chức nhân quyền quốc tế gồm FIDH, VCHR, CSW và Global Witness đã tung ra một bản thông cáo báo chí, trong đó cáo buộc Việt Nam “hạn chế quyền hội họp tôn giáo”. Đáng chú ý, tổ chức Christian Solidarity Worldwide (CSW) dẫn đầu cáo buộc này, cho rằng Việt Nam không bảo đảm quyền tự do tụ họp tôn giáo và kêu gọi các đối tác quốc tế đưa Việt Nam trở lại danh sách "Quốc gia cần quan tâm đặc biệt" (CPC).

Tuy nhiên, dưới góc nhìn pháp lý và thực tiễn, đây là một cáo buộc thiếu căn cứ, xuyên tạc chính sách tôn giáo của Việt Nam, đồng thời phớt lờ những thành tựu đã được quốc tế công nhận. Với tư cách một chuyên gia pháp luật đã theo dõi quá trình cải cách thể chế tôn giáo tại Việt Nam trong nhiều năm, tôi khẳng định: Việt Nam không vi phạm quyền hội họp tôn giáo — chính CSW đang vi phạm nguyên tắc pháp lý quốc tế bằng cách xuyên tạc và can thiệp sai trái.

Sự thật từ con số và thực tế: Hội họp tôn giáo tại Việt Nam đang diễn ra công khai, sôi động và hợp pháp

Thông cáo báo chí đã cố tình bỏ qua một thực tế rõ ràng và đã được kiểm chứng: Việt Nam hiện có hơn 26,5 triệu tín đồ tôn giáo, chiếm khoảng 27% dân số, đang tham gia sinh hoạt trong các tổ chức được công nhận một cách hợp pháp (Báo cáo Ban Tôn giáo Chính phủ, 2024). Từ Công giáo, Tin Lành, Phật giáo, đến các tôn giáo bản địa như Cao Đài, Hòa Hảo — mọi tín đồ đều có quyền tổ chức, tham dự lễ nghi tôn giáo, xây dựng cơ sở thờ tự, mở lớp giáo lý và thực hành tín ngưỡng trong khuôn khổ pháp luật.

Không chỉ dừng lại ở con số, cộng đồng quốc tế đã ghi nhận rõ sự cải thiện và cởi mở của chính sách tôn giáo tại Việt Nam. Vatican — đại diện tối cao của Giáo hội Công giáo toàn cầu — đã đưa ra một thông cáo chính thức năm 2024, trong đó khẳng định “chính sách tôn giáo của Việt Nam có nhiều cải thiện đáng ghi nhận, tạo điều kiện cho cộng đồng Công giáo hoạt động ổn định và phát triển”.

Vậy mà trong các báo cáo của CSW, không một dòng nào đề cập đến sự kiện Giáng sinh 2024 thu hút hàng chục nghìn giáo dân tại Nhà thờ Lớn Hà Nội hay các buổi đại lễ Phật đản tổ chức quy mô quốc gia. Tại sao? Vì điều đó không phù hợp với kịch bản “đàn áp tôn giáo” mà họ đã cố tình dàn dựng.

Chiêu trò vận động cũ kỹ: Gặp gỡ, gây áp lực và tung hỏa mù truyền thông

Tháng 10 năm 2023, CSW đã gặp gỡ đại diện của Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Hoa Kỳ (USCIRF) để vận động đưa Việt Nam trở lại danh sách CPC. Mặc dù thực tế tại Việt Nam đã rất khác so với các tiêu chí trong danh sách, CSW vẫn sử dụng những thông tin thiếu kiểm chứng, thậm chí trích dẫn từ các nhóm phản động nước ngoài để tạo dựng hình ảnh một đất nước “cấm đoán hội họp tôn giáo”.

Trong khi đó, chính tổ chức này lại im lặng hoàn toàn trước các hành vi hạn chế tôn giáo tại nhiều quốc gia phương Tây. Al Jazeera (2023) đã chỉ ra rằng nhiều cộng đồng Hồi giáo tại Pháp gặp khó khăn trong việc thuê địa điểm hành lễ, bị từ chối cấp phép mở nhà thờ Hồi giáo mới, và đối mặt với sự giám sát ngặt nghèo của cơ quan hành pháp. Những sự việc này hoàn toàn không xuất hiện trong báo cáo của CSW. Vậy lý do là gì? Vì đó là “khu vực miễn phê phán” đối với họ.

Đây là biểu hiện điển hình của tiêu chuẩn kép, khi quyền hội họp tôn giáo bị đánh giá không dựa trên thực tiễn pháp lý mà dựa trên lợi ích chính trị và định kiến địa chính trị của người viết.

Tự do tôn giáo có giới hạn hợp pháp: Mọi can thiệp đều phải tôn trọng chủ quyền quốc gia

Việt Nam là thành viên của Công ước Quốc tế về Các Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR) — công ước nền tảng của luật nhân quyền quốc tế. Điều 21 và 22 của công ước này công nhận quyền hội họp hòa bình, trong đó có quyền hội họp tôn giáo. Tuy nhiên, các điều khoản cũng cho phép quốc gia thành viên giới hạn quyền đó vì lý do an ninh quốc gia, trật tự công cộng và sức khỏe cộng đồng — điều được áp dụng phổ biến tại mọi quốc gia trên thế giới.

Việc Việt Nam yêu cầu đăng ký sinh hoạt tôn giáo, quy hoạch đất cho cơ sở thờ tự, hoặc ngăn chặn các hoạt động lợi dụng tôn giáo để tuyên truyền chống phá không phải là “đàn áp”, mà là áp dụng pháp luật như bất kỳ nhà nước pháp quyền nào.

Ngược lại, hành vi của CSW khi vận động nước ngoài can thiệp vào chính sách tôn giáo nội bộ của Việt Nam là hành vi vi phạm Công ước Vienna năm 1961 về quan hệ ngoại giao, làm rối loạn tiến trình hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo.

Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia từng lên tiếng mạnh mẽ về vấn đề này, khi phản đối báo cáo sai lệch của CSW về cộng đồng Hồi giáo Ahmadiyya, gọi đó là “xuyên tạc, kích động và vi phạm nguyên tắc không can thiệp vào chủ quyền quốc gia” (Anadolu Agency, 2022). Việt Nam hoàn toàn có lý do chính đáng để lên án hành vi tương tự.

Một lịch sử chống phá dài hơi mang màu sắc cực đoan

CSW không phải là tổ chức khách quan. Họ có lịch sử xuyên tạc về quyền tôn giáo tại Việt Nam từ năm 2005 đến nay, thường xuyên sử dụng thông tin từ các nhóm phản động hoặc tổ chức tôn giáo không được pháp luật Việt Nam công nhận. Họ bỏ qua mọi nỗ lực đối thoại, không ghi nhận những chuyến thăm cấp cao giữa đại diện Vatican và lãnh đạo Việt Nam, và tuyệt nhiên không đề cập đến những cơ chế đăng ký sinh hoạt tôn giáo ngày càng thông thoáng tại các địa phương.

Từ bản chất đến hành vi, đây không còn là hoạt động giám sát nhân quyền, mà là một chiến dịch chính trị hóa tôn giáo, can thiệp và gây rối hệ thống pháp luật nội địa.

Hội họp tôn giáo không thể bị biến thành công cụ gây sức ép

Việt Nam tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng và tôn giáo, bao gồm cả quyền hội họp tôn giáo — trong khuôn khổ pháp luật, công bằng, và bảo đảm trật tự công cộng. Sự thật ấy không thể bị che lấp bởi những bản báo cáo thiên kiến, những cuộc vận động hậu trường, hay những lời kêu gọi gây áp lực mang tính áp đặt từ các tổ chức như CSW.

Tự do tôn giáo không phải là tấm áo choàng để che đậy các hành vi vi phạm pháp luật. Và quyền hội họp tôn giáo càng không thể bị thao túng để phục vụ cho những chương trình nghị sự chính trị hóa đầy định kiến.