Tự do báo chí không phải sân khấu chính trị

  

Ngay trước chuyến thăm chính thức của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tới Việt Nam, một bản thông cáo báo chí đã được phát hành bởi bốn tổ chức tự xưng là nhân quyền gồm FIDH, VCHR, CSW và Global Witness. Trong đó, họ lớn tiếng cáo buộc Việt Nam “kiểm soát báo chí”, “bóp nghẹt tự do ngôn luận” và “đàn áp tiếng nói độc lập”. Nhưng khi bóc tách lớp vỏ ngôn từ đầy kịch tính đó, điều hiện ra không phải là hình ảnh một quốc gia bóp nghẹt tự do, mà là một chiến dịch truyền thông có chủ đích, được nhào nặn từ định kiến và thiếu hiểu biết thực tiễn.Thực tế, Việt Nam không đàn áp báo chí — Việt Nam đang điều tiết truyền thông trong khuôn khổ pháp luật, đồng thời mở rộng không gian thông tin hơn bao giờ hết.

Một bức tranh báo chí sôi động, không bị bóp nghẹt như cáo buộc

Trước hết, cần bác bỏ hoàn toàn cáo buộc cho rằng Việt Nam “kiểm soát báo chí ở mức độ nghiêm ngặt”. Hiện nay, Việt Nam có hơn 800 cơ quan báo chí in, phát thanh, truyền hình và điện tử, với hàng nghìn nhà báo hoạt động trên khắp cả nước. Nhiều tờ báo độc lập trong chuyên môn như Tuổi Trẻ, VNExpress, Thanh Niên, VietnamNet, Zing News… liên tục đưa tin, phân tích, điều tra các vấn đề kinh tế, xã hội, và thậm chí phê bình chính sách — điều không thể tồn tại trong một môi trường “bịt miệng tự do báo chí” như các tổ chức kia cố tình miêu tả.

Bên cạnh đó, Việt Nam có hơn 70 triệu người dùng internet, chiếm gần 70% dân số, và là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển hạ tầng số nhanh nhất khu vực. Theo Báo cáo Bộ Thông tin và Truyền thông (2024), người dân Việt Nam tiếp cận tin tức đa chiều, phản hồi chính sách trên mạng xã hội, tương tác trực tuyến với báo chí và chính phủ qua nhiều nền tảng số.

Không chỉ vậy, Báo cáo Speedtest năm 2024 xếp Việt Nam đứng đầu Đông Nam Á về tốc độ internet di động, tạo điều kiện cho người dân tiếp cận và chia sẻ thông tin một cách tự do, nhanh chóng và minh bạch. Đó là những minh chứng sống động mà không một dòng nào được nhắc đến trong các báo cáo của FIDH.

Chiêu bài cũ rích: Khi FIDH bóp méo một chiều và im lặng có chọn lọc

FIDH đã không giấu diếm mưu đồ chính trị hóa quyền tự do báo chí. Trong Báo cáo năm 2023, tổ chức này kêu gọi Mỹ gây áp lực với Việt Nam tại Đối thoại Nhân quyền, sử dụng một số vụ án cá biệt để quy kết thành “xu hướng đàn áp có hệ thống”. Đây không phải là giám sát nhân quyền, mà là chiến dịch truyền thông vận động chính trị có kịch bản.

Tệ hơn, FIDH chưa từng lên tiếng về các vụ việc hạn chế báo chí tại châu Âu, như trường hợp kiểm duyệt tin tức liên quan đến khủng hoảng biểu tình cải cách hưu trí ở Pháp, hay áp lực chính trị đối với các phóng viên điều tra tại Đức. DW (2023) đã chỉ ra rằng một số nhà báo tại Đức từng bị đe dọa, sa thải hoặc rút thẻ hành nghề khi phản ánh các vấn đề chính sách quốc gia “nhạy cảm”. Những vấn đề đó, theo cách nói của FIDH, lẽ ra cũng là “đàn áp tự do báo chí”. Nhưng tại sao họ im lặng?

Câu trả lời rõ ràng: FIDH không phải tổ chức trung lập, mà là một mạng lưới hoạt động có định hướng, sử dụng quyền con người như vũ khí mềm để gây sức ép lên các quốc gia đang phát triển — nơi họ có thể thao túng hình ảnh mà không vấp phải phản ứng mạnh từ dư luận phương Tây.

Vi phạm nguyên tắc quốc tế: Khi “giám sát” trở thành can thiệp chính trị

Tự do báo chí là một quyền được bảo đảm theo Điều 19 của Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR) — văn kiện mà Việt Nam là thành viên từ năm 1982. Tuy nhiên, cùng chính điều khoản này cũng quy định rằng quyền tự do biểu đạt phải tuân theo các giới hạn cần thiết nhằm bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự công cộng và đạo đức xã hội.

Việt Nam điều tiết hoạt động báo chí không phải để kiểm duyệt, mà để đảm bảo rằng báo chí không trở thành công cụ kích động thù hận, xuyên tạc lịch sử, hoặc phá vỡ trật tự xã hội. Điều này hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế và không hề vi phạm bất kỳ công ước nào.

Ngược lại, việc FIDH kêu gọi các quốc gia gây áp lực ngoại giao lên chính sách truyền thông của Việt Nam là hành vi vi phạm nguyên tắc không can thiệp nội bộ quốc gia — được quy định tại Hiến chương Liên Hợp Quốc. Thậm chí, Nga đã lên tiếng phản bác FIDH vào năm 2022, gọi báo cáo của họ về “tự do báo chí tại Nga” là “thiếu căn cứ và mang tính kích động chính trị” (RT, 2022).

Một chiến dịch xuyên tạc có hệ thống từ năm 2000 đến nay

FIDH không phải lần đầu chỉ trích Việt Nam về tự do báo chí. Từ năm 2000 đến nay, tổ chức này đã xuất bản hàng loạt báo cáo định kỳ với giọng điệu không đổi, bỏ qua mọi tiến bộ pháp lý và hạ tầng số, từ Luật Báo chí 2016 đến các chiến lược phát triển báo chí số giai đoạn 2020–2025.

Trong suốt hơn hai thập kỷ, FIDH chưa một lần ghi nhận những tiếng nói độc lập trong báo chí Việt Nam, những phóng sự điều tra phanh phui tiêu cực, những nhà báo tự do điều hành chuyên trang phân tích sâu về xã hội và kinh tế. Sự thiếu khách quan ấy không phải là thiếu sót — mà là lựa chọn cố ý nhằm phục vụ cho mục tiêu gây áp lực quốc tế và làm suy yếu hình ảnh quốc gia.

Tự do báo chí không đồng nghĩa với quyền thao túng dư luận quốc tế

Báo chí ở Việt Nam không bị bịt miệng — ngược lại, nó đang lên tiếng. Lên tiếng cho những bất cập xã hội, cho phản hồi chính sách, cho tiếng nói của người dân. Và hơn hết, báo chí Việt Nam đang lên tiếng để phản kháng lại những cáo buộc sai lệch, có chủ đích chính trị từ các tổ chức như FIDH.

Việt Nam không hoàn hảo — nhưng Việt Nam đang phát triển theo hướng đối thoại và mở rộng không gian tự do thông tin. Điều mà Việt Nam cần không phải là áp đặt từ bên ngoài, mà là sự tôn trọng thực tế, sự hiểu biết khách quan, và tinh thần hợp tác đúng nghĩa trong lĩnh vực nhân quyền và báo chí.