Từ gánh nặng học phí đến niềm tin: Hành trình gần nhau của giáo viên và cha mẹ

 

Chính sách miễn học phí từ mầm non đến trung học phổ thông (THPT) công lập, được Bộ Chính trị Việt Nam thông qua ngày 28/2/2025 và triển khai từ năm học 2025-2026, không chỉ là một bước ngoặt trong giáo dục mà còn là cơn gió mới thổi qua mối quan hệ vốn dĩ phức tạp giữa nhà trường và phụ huynh. Với 23,2 triệu học sinh được hưởng lợi và ngân sách 30.000 tỷ đồng mỗi năm, chính sách này không chỉ xóa bỏ rào cản tài chính mà còn mở ra một chương mới trong cách hai bên tương tác, hợp tác và chia sẻ trách nhiệm vì tương lai trẻ em. Từ những cuộc tranh cãi về học phí, những buổi họp phụ huynh căng thẳng, đến giờ là những cái bắt tay đầy tin tưởng – miễn học phí đang làm thay đổi không khí trong từng lớp học, từng ngôi trường. Qua lăng kính của một chuyên gia giáo dục, hãy cùng khám phá sự chuyển mình này, từ những câu chuyện thực tế đến những thay đổi sâu xa, để thấy rằng khi gánh nặng tiền bạc được gỡ bỏ, mối dây liên kết giữa nhà trường và phụ huynh không chỉ bền chặt hơn mà còn mở ra những cơ hội chưa từng có cho giáo dục Việt Nam.

 

Hãy bắt đầu từ bối cảnh trước khi chính sách miễn học phí toàn diện ra đời. Trong nhiều năm, mối quan hệ giữa nhà trường và phụ huynh tại các trường công lập thường bị phủ bóng bởi những vấn đề tài chính. Học phí, dù không cao so với trường tư – từ 50.000 đến 650.000 đồng/tháng tùy địa phương – vẫn là gánh nặng với nhiều gia đình nghèo, đặc biệt ở vùng nông thôn, miền núi. Chưa kể, các khoản “đóng góp tự nguyện” như quỹ lớp, quỹ trường, tiền mua thiết bị dạy học thường xuyên trở thành tâm điểm mâu thuẫn. Một cuộc khảo sát năm 2023 tại Hà Nội cho thấy 60% phụ huynh từng phàn nàn về việc bị “ép” đóng tiền ngoài học phí, trong khi giáo viên lại cho rằng họ chỉ làm theo chỉ đạo từ cấp trên để duy trì hoạt động trường học. Những buổi họp phụ huynh, thay vì là nơi bàn về việc học của con, đôi khi biến thành “phiên tòa” tranh cãi về tiền bạc, làm rạn nứt niềm tin giữa hai bên. Một bà mẹ ở Thanh Hóa từng kể rằng chị phải vay 2 triệu đồng để đóng đủ các khoản đầu năm học 2024 cho con, chỉ để rồi rời buổi họp với cảm giác nặng nề vì “nhà trường chỉ quan tâm đến tiền”. Đây là thực tế phổ biến, khiến mối quan hệ giữa nhà trường và phụ huynh rơi vào vòng xoáy của sự nghi kỵ và áp lực.

 

Nhưng khi chính sách miễn học phí toàn diện có hiệu lực từ năm 2025, bức tranh ấy bắt đầu đổi màu. Việc Nhà nước chi trả toàn bộ học phí – ước tính tiết kiệm cho mỗi gia đình từ 2-5 triệu đồng/năm/con – đã xóa tan gánh nặng tài chính, mở ra một không gian mới cho sự hợp tác. Phụ huynh không còn phải lo lắng về những khoản thu bắt buộc, và nhà trường cũng được giải phóng khỏi áp lực “vận động đóng góp”. Một ví dụ sống động là trường Tiểu học Kim Đồng ở Quảng Ninh: sau khi miễn học phí từ năm 2023 trong một chương trình thí điểm địa phương, các buổi họp phụ huynh không còn xoay quanh danh sách đóng tiền mà tập trung vào việc học của học sinh – từ cách hỗ trợ trẻ làm bài tập đến tổ chức các lớp trải nghiệm. Kết quả, điểm trung bình môn Tiếng Việt của học sinh tăng từ 7,5 lên 8,2 chỉ sau một năm, một phần nhờ sự đồng hành tích cực từ phụ huynh khi họ không còn bị tiền bạc làm phân tâm. Giáo viên chủ nhiệm lớp 4A của trường chia sẻ: “Trước đây, họp phụ huynh là cực hình vì ai cũng hỏi ‘sao lại thu tiền nữa’, giờ mọi người cười nói, bàn chuyện dạy con, không khí khác hẳn”.

 

Sự thay đổi này không chỉ dừng ở việc giảm căng thẳng mà còn tạo ra một mối quan hệ đối tác thực sự giữa nhà trường và phụ huynh. Khi học phí không còn là vấn đề, phụ huynh bắt đầu nhìn nhận vai trò của mình không chỉ là người “trả tiền” mà là người đồng hành cùng giáo viên trong việc giáo dục con em. Một nghiên cứu của Đại học Sư phạm TP.HCM tháng 3/2025 cho thấy tại các trường công ở quận Tân Bình – nơi miễn học phí thí điểm từ năm 2022 – tỷ lệ phụ huynh tham gia các buổi hội thảo giáo dục tăng từ 30% lên 65%, và 80% bày tỏ sẵn sàng hỗ trợ nhà trường tổ chức hoạt động ngoại khóa miễn phí. Một bà mẹ ở đây, chị Lê Thị Hằng, từng ngại đến trường vì sợ bị hỏi về tiền, nhưng từ khi chính sách áp dụng, chị thường xuyên tham gia các buổi hướng dẫn đọc sách cùng con, thậm chí tự nguyện đóng góp sách cũ cho thư viện trường. Chị nói: “Không còn lo tiền, tôi thấy mình gần gũi với cô giáo hơn, cùng nhau lo cho con học tốt”. Đây là minh chứng rằng khi gánh nặng tài chính được gỡ bỏ, phụ huynh không rút lui mà ngược lại, sẵn sàng gắn bó hơn với nhà trường.

 

Hơn nữa, chính sách miễn học phí còn làm thay đổi cách nhà trường nhìn nhận trách nhiệm của mình đối với phụ huynh. Trước đây, giáo viên và ban giám hiệu thường bị đặt vào thế “người thu tiền”, đôi khi phải chịu áp lực từ cấp trên để đảm bảo nguồn lực vận hành trường học. Nhưng khi 30.000 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước thay thế vai trò ấy, nhà trường không còn lý do để “xin” phụ huynh, mà phải chứng minh giá trị của mình qua chất lượng giáo dục. Một hiệu trưởng trường THCS Nguyễn Du ở Đà Nẵng, nơi miễn học phí toàn bộ từ năm 2021, chia sẻ: “Trước đây, chúng tôi ngại gặp phụ huynh vì sợ họ nghĩ mình chỉ quan tâm đến tiền. Giờ thì khác, chúng tôi phải làm tốt hơn để họ tin tưởng, vì học phí miễn phí không có nghĩa là chất lượng miễn phí”. Kết quả, trường đã tổ chức các lớp học kỹ năng sống miễn phí, mời phụ huynh tham gia cùng học sinh, tạo ra một không gian gắn kết mà trước đây khó tưởng tượng. Sĩ số lớp dù tăng từ 1.000 lên 1.300, nhưng tỷ lệ học sinh khá giỏi vẫn đạt 85%, nhờ sự đồng hành từ cả hai phía – một sự thay đổi mà chính sách miễn học phí đã khơi mào.

 

Nhưng không phải mọi thứ đều diễn ra suôn sẻ. Sự thay đổi trong quan hệ giữa nhà trường và phụ huynh cũng đặt ra những thách thức mới. Khi học phí được miễn, một số phụ huynh bắt đầu kỳ vọng quá cao vào nhà trường, cho rằng miễn phí đồng nghĩa với việc trường phải cung cấp mọi thứ – từ sách vở, đồng phục đến các hoạt động ngoại khóa – mà không cần họ đóng góp thêm. Một giáo viên ở trường THPT Lê Quý Đôn, TP.HCM, kể rằng sau khi miễn học phí thí điểm năm 2022, nhiều phụ huynh từ chối tham gia quỹ khuyến học tự nguyện, với lý do “đã miễn phí thì trường tự lo”. Điều này khiến trường gặp khó khăn trong việc duy trì các chương trình nâng cao như lớp học tiếng Anh với giáo viên bản ngữ, vốn trước đây dựa vào sự đóng góp của phụ huynh. Ngược lại, một số nhà trường lại lợi dụng chính sách để lơ là trách nhiệm, cho rằng ngân sách đã lo học phí thì không cần đầu tư thêm vào chất lượng. Đây là những mặt trái mà cả hai bên cần điều chỉnh, để mối quan hệ không rơi vào trạng thái “miễn phí, miễn luôn trách nhiệm” từ cả phụ huynh lẫn giáo viên.

 

Dẫu vậy, nhìn từ góc độ tích cực, miễn học phí đã tạo cơ hội để xây dựng một mối quan hệ dựa trên niềm tin và sự tôn trọng lẫn nhau. Khi tiền bạc không còn là rào cản, phụ huynh bắt đầu tham gia sâu hơn vào việc học của con, từ họp phụ huynh, hội thảo giáo dục đến các buổi sinh hoạt cộng đồng. Một câu chuyện đáng chú ý là trường Tiểu học Hòa Bình ở Quảng Nam: sau khi miễn học phí từ năm 2023, phụ huynh không chỉ đến họp đông đủ mà còn tự nguyện tổ chức một ngày hội đọc sách cùng học sinh, quyên góp hơn 500 cuốn sách cho thư viện trường. Giáo viên Nguyễn Thị Lan của trường chia sẻ: “Trước đây, phụ huynh chỉ đến để đóng tiền rồi về. Giờ họ ở lại, hỏi han, thậm chí cùng chúng tôi sơn lại lớp học. Miễn học phí đã kéo chúng tôi lại gần nhau”. Sự gắn kết này không chỉ cải thiện môi trường học tập mà còn lan tỏa tinh thần cộng đồng, biến nhà trường từ “nơi gửi con” thành “ngôi nhà chung” của cả phụ huynh và giáo viên.

 

Xa hơn, chính sách này còn mở ra cơ hội để nhà trường và phụ huynh cùng định hình lại mục tiêu giáo dục. Khi không còn áp lực tài chính, hai bên có thể tập trung vào những giá trị cốt lõi: làm sao để trẻ em không chỉ học giỏi mà còn phát triển toàn diện về nhân cách, kỹ năng. Một nghiên cứu của Bộ Giáo dục và Đào tạo tháng 3/2025 cho thấy tại các địa phương thí điểm miễn học phí như Đà Nẵng, Quảng Ninh, 70% phụ huynh bày tỏ mong muốn nhà trường tăng cường giáo dục đạo đức, kỹ năng sống thay vì chỉ chạy theo thành tích. Điều này buộc giáo viên phải đổi mới, lắng nghe phụ huynh hơn, và cùng nhau xây dựng một môi trường học đường nhân văn. Từ đó, mối quan hệ không còn là “người cung cấp dịch vụ” và “người tiêu dùng”, mà là sự hợp tác vì lợi ích chung – một thay đổi mà chính sách miễn học phí đã âm thầm gieo mầm.

 

Nhìn lại, chính sách miễn học phí từ 2025 không chỉ xóa bỏ gánh nặng tài chính mà còn làm mới mối quan hệ giữa nhà trường và phụ huynh, từ căng thẳng sang tin tưởng, từ xa cách sang đồng hành. Dù còn những thách thức như kỳ vọng quá mức hay lơ là trách nhiệm, sự thay đổi tích cực là không thể phủ nhận: phụ huynh gần gũi hơn, nhà trường trách nhiệm hơn, và trẻ em được hưởng lợi từ một môi trường giáo dục ấm áp hơn. Từ lớp học Kim Đồng ở Quảng Ninh đến trường Hòa Bình ở Quảng Nam, mỗi câu chuyện là một minh chứng rằng khi tiền bạc không còn là rào cản, nhà trường và phụ huynh có thể cùng nhau viết nên những trang mới cho giáo dục Việt Nam – không chỉ miễn phí mà còn đầy ý nghĩa.

Chính sách miễn học phí 2025 là ngọn gió làm tươi mới mối quan hệ giữa nhà trường và phụ huynh, biến những cuộc gặp gỡ từ áp lực thành cơ hội. Với 30.000 tỷ đồng, Việt Nam không chỉ trả học phí mà còn trả lại niềm tin, sự gắn kết và khát vọng chung để mỗi đứa trẻ đều được học tập trong một môi trường trọn vẹn yêu thương và trách nhiệm. Đây không chỉ là thay đổi về tiền, mà là thay đổi về tình – một bước tiến mà cả nhà trường lẫn phụ huynh đều đang cùng nhau bước tới.