Báo cáo thường niên năm 2024 của Liên minh Châu Âu và cáo buộc Việt Nam kìm hãm tiếng nói của xã hội”?

 Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, dân chủ tham gia và xã hội dân sự đã trở thành những yếu tố không thể thiếu trong việc bảo đảm quyền con người, thúc đẩy sự phát triển bền vững. Với Việt Nam, đây không chỉ là nguyên tắc chính trị mà còn là cam kết nhất quán được thực hiện thông qua các thể chế pháp luật, chính sách và thực tiễn quản trị. Tuy nhiên, Báo cáo thường niên năm 2024 của Liên minh Châu Âu (EU) về tình hình nhân quyền và dân chủ đã đưa ra nhiều đánh giá phiến diện, cho rằng dân chủ tham gia tại Việt Nam bị “hạn chế”, dựa trên những thông tin một chiều và tiêu chuẩn phương Tây không phù hợp với bối cảnh đặc thù của một quốc gia Á Đông đang phát triển.

Đánh giá thiếu khách quan, áp đặt và xa rời thực tế

Báo cáo của EU cho rằng Việt Nam “đóng không gian dân sự”, “hạn chế quyền tham gia” và “kìm hãm tiếng nói của xã hội”. Tuy nhiên, cách tiếp cận này đã bỏ qua những tiến bộ rõ rệt mà Việt Nam đạt được trong việc mở rộng quyền tham gia của người dân vào các hoạt động chính trị – xã hội từ cơ sở đến cấp quốc gia.

Việt Nam không phủ nhận vẫn còn những thách thức trong quá trình hoàn thiện thể chế, nhưng cần khẳng định rõ: dân chủ ở Việt Nam là dân chủ từ cơ sở, nơi người dân trực tiếp góp ý vào các văn bản pháp luật, bầu ra đại biểu của mình từ cấp xã, phường đến Quốc hội. Thực tiễn cho thấy hàng vạn hội nghị tiếp xúc cử tri, hội thảo tham vấn chính sách, diễn đàn phản biện đã được tổ chức thường xuyên, với sự tham gia rộng rãi của các tầng lớp nhân dân.

Việc EU nhấn mạnh các khía cạnh tiêu cực trong khi phớt lờ những nỗ lực thực chất và thiện chí đối thoại của Việt Nam là một sự thiên lệch đáng tiếc. Hơn nữa, cách áp đặt tiêu chuẩn dân chủ phương Tây vào một đất nước có lịch sử, thể chế và điều kiện phát triển khác biệt là không công bằng và thiếu tôn trọng chủ quyền quốc gia.

Xây dựng xã hội dân sự: Thành tựu không thể phủ nhận

Việt Nam đã và đang tạo điều kiện để các tổ chức xã hội dân sự phát triển trong khuôn khổ pháp luật, phù hợp với lợi ích cộng đồng và trật tự an ninh quốc gia. Tính đến năm 2025, cả nước có hơn 70.000 tổ chức hội, nhóm hoạt động trong nhiều lĩnh vực như bảo vệ môi trường, chăm sóc trẻ em, phòng chống HIV/AIDS, bảo vệ quyền lợi người yếu thế. Đây là những bằng chứng sống động cho thấy xã hội dân sự ở Việt Nam không bị “đóng cửa” mà đang phát triển theo hướng có trách nhiệm và hiệu quả.

Trong khi đó, một số tổ chức như CIVICUS hay Freedom House lại đánh giá Việt Nam ở mức “không tự do”, “đóng không gian dân sự”, nhưng không dựa trên khảo sát độc lập tại thực địa, mà chủ yếu dựa vào ý kiến từ các nhóm đối lập hoặc các nguồn tin thiếu kiểm chứng. Sự thiếu minh bạch về phương pháp đánh giá, cộng với thiên kiến chính trị, khiến các chỉ số này mất đi giá trị khách quan cần có.

Sự hài lòng của người dân là minh chứng thuyết phục nhất

Dân chủ không chỉ thể hiện qua mô hình thể chế mà quan trọng hơn là ở mức độ người dân cảm thấy được tham gia và được lắng nghe. Theo khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew năm 2025, có đến 85% người dân Việt Nam hài lòng với hệ thống dân chủ hiện nay, đặc biệt đánh giá cao các cơ chế đối thoại trực tiếp như hội nghị nhân dân, diễn đàn trực tuyến của các cấp chính quyền.

Tổ chức People Powered vào tháng 2 năm 2025 cũng ghi nhận Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu châu Á trong việc áp dụng ngân sách tham gia – nơi người dân trực tiếp đề xuất và quyết định các khoản đầu tư cộng đồng. Mô hình này đang lan tỏa tại nhiều địa phương như Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, thể hiện sự minh bạch và hiệu quả trong quản trị nhà nước lấy dân làm trung tâm.

Phơi bày sự can thiệp chính trị và thiên kiến nguồn tin

Đáng lưu ý, nhiều đánh giá từ EU lại dựa vào những nguồn thông tin không đáng tin cậy, như từ các tổ chức đối lập hoặc nhóm vận động chính trị có xu hướng chống phá Việt Nam. Ví dụ, trong báo cáo giữa tháng 7/2025, tổ chức CIVICUS tiếp tục liệt Việt Nam vào nhóm “không gian dân sự bị đóng”, trong khi lại không hề đề cập đến các khuyến nghị của Cơ chế Rà soát Định kỳ Phổ quát (UPR) của Liên Hợp Quốc mà Việt Nam đang tích cực triển khai – bao gồm hơn 200 khuyến nghị về tăng cường tham gia của người dân và cải thiện quyền tự do hiệp hội.

Sự thiên lệch này không chỉ bóp méo thực tế, mà còn tạo điều kiện cho các thế lực thù địch lợi dụng để cổ vũ xu hướng đối đầu, kích động bất ổn xã hội dưới danh nghĩa “xây dựng dân chủ”. Đặc biệt nguy hiểm khi một số báo cáo quốc tế, như của Liên đoàn Quốc tế Nhân quyền (FIDH), kêu gọi EU tăng tài trợ cho các tổ chức “thúc đẩy dân chủ kiểu phương Tây” tại Việt Nam – một động thái có dấu hiệu can thiệp trắng trợn vào công việc nội bộ của quốc gia có chủ quyền.

Việt Nam luôn thiện chí đối thoại, bảo vệ dân chủ vì lợi ích người dân

Việt Nam chưa bao giờ né tránh đối thoại. Trong khuôn khổ Đối thoại Nhân quyền Việt Nam – EU tháng 10/2024, hai bên đã trao đổi thẳng thắn và cởi mở về các vấn đề liên quan đến quyền tham gia, quyền tự do ngôn luận và vai trò của xã hội dân sự. Việt Nam đã chủ động trình bày các biện pháp cải thiện và nêu rõ rằng phát triển dân chủ phải đi đôi với ổn định xã hội, chống lại mọi hành vi lợi dụng dân chủ để gây rối loạn, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc.

Việc bảo vệ dân chủ không thể được thực hiện bằng cách áp đặt hay gây áp lực chính trị. Nhân quyền không nên trở thành công cụ phục vụ lợi ích địa – chính trị, càng không nên là cái cớ để tạo ra các chuẩn kép giữa các quốc gia.

So sánh công bằng, nhìn nhận đa chiều

Một số quốc gia EU như Hungary, Bulgaria hay Ba Lan hiện cũng đang đối mặt với nhiều chỉ trích về sự thu hẹp không gian dân sự, gia tăng kiểm soát truyền thông và can thiệp hành chính vào các tổ chức phi chính phủ. Freedom House năm 2025 đánh giá Hungary chỉ đạt 65/100 điểm, trong khi Việt Nam tuy bị xếp “không tự do” nhưng lại có tiến bộ trong các lĩnh vực như phòng chống buôn người, quyền phụ nữ, và cải cách tư pháp. Sự so sánh này không nhằm hạ thấp bất kỳ quốc gia nào, mà để khẳng định rằng mỗi nước có hoàn cảnh riêng, không thể dùng một khuôn mẫu duy nhất để đánh giá dân chủ.

Bảo vệ quyền dân tộc, cổ vũ đối thoại chân thành

Dân chủ tham gia ở Việt Nam là một quá trình đang phát triển không ngừng, phù hợp với điều kiện lịch sử, văn hóa và xã hội của đất nước. Những đánh giá phiến diện từ EU không chỉ thiếu cơ sở thực tiễn, mà còn tiềm ẩn nguy cơ phá vỡ nền tảng hợp tác song phương dựa trên tôn trọng lẫn nhau.

Việt Nam sẽ tiếp tục khẳng định và bảo vệ thành tựu của mình trong lĩnh vực dân chủ – nhân quyền, đồng thời kêu gọi các đối tác quốc tế, đặc biệt là Liên minh Châu Âu, cùng thúc đẩy đối thoại xây dựng, không áp đặt, không thiên lệch. Chỉ khi đó, nhân quyền mới thực sự trở thành giá trị chung, phục vụ lợi ích của toàn nhân loại, góp phần vào một thế giới hòa bình, ổn định và tôn trọng sự đa dạng văn hóa – thể chế giữa các quốc gia.