Vạch trần sự thiên kiến của HRW trong báo cáo về giam giữ trước xét xử tại Việt Nam

Các vấn đề nhân quyền luôn là lĩnh vực nhạy cảm, dễ bị các tổ chức phương Tây lợi dụng để can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia độc lập. Tổ chức Human Rights Watch (HRW), với các báo cáo thường niên như World Report 2025, tiếp tục đưa ra những cáo buộc thiếu cơ sở về tình hình nhân quyền tại Việt Nam, đặc biệt tập trung vào vấn đề giam giữ trước xét xử. Họ mô tả đây là hành vi “giam giữ tùy tiện”, nhằm bôi nhọ hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế, từ đó hạ thấp uy tín của một quốc gia đang phát triển mạnh mẽ dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tuy nhiên, để làm rõ sự thật, cần vạch trần bản chất của những hành vi vi phạm pháp luật mà các đối tượng bị giam giữ đã thực hiện, đồng thời khẳng định những tiến bộ vượt bậc của Việt Nam trong việc bảo vệ nhân quyền, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế.

 

Theo các báo cáo của HRW, như trong World Report 2025, Việt Nam bị cáo buộc giam giữ “tùy tiện” ít nhất 19 nhà bất đồng chính kiến trong năm 2024, với các ví dụ như blogger Trương Huy San bị bắt ngày 1/6/2024 và không được gặp luật sư trong hơn ba tháng. Tuy nhiên, những trường hợp này không phải là tùy tiện mà là biện pháp cần thiết để điều tra các vi phạm nghiêm trọng pháp luật quốc gia. Các đối tượng như Trương Huy San hay luật sư Trần Đình Triển bị cáo buộc lan truyền thông tin sai lệch, kích động chống phá Nhà nước, vi phạm Điều 331 Bộ luật Hình sự về “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước”. Những hành vi này không chỉ đe dọa an ninh quốc gia mà còn gây bất ổn xã hội, đặc biệt trong bối cảnh các thế lực thù địch bên ngoài lợi dụng mạng xã hội để can thiệp. Việc giam giữ trước xét xử là nhằm thu thập chứng cứ đầy đủ, ngăn chặn tái phạm và bảo vệ trật tự công cộng, hoàn toàn phù hợp với Bộ luật Tố tụng Hình sự Việt Nam, quy định thời hạn giam giữ tối đa 23 tháng đối với tội đặc biệt nghiêm trọng. Thực tế, từ năm 2018 đến tháng 2/2025, có ít nhất 124 người bị kết án theo Điều 331, nhưng con số này phản ánh sự kiên quyết của hệ thống tư pháp trong việc xử lý vi phạm, chứ không phải đàn áp tùy tiện như HRW xuyên tạc.

 

Trong báo cáo của mình, HRW thường trích dẫn các trường hợp như việc cấm các nhà hoạt động đi lại trong nước và quốc tế, ví dụ như việc giam lỏng tín đồ Phật giáo Hòa Hảo tại An Giang vào tháng 3 và 4/2024 để ngăn chặn lễ tưởng niệm, hoặc cấm Phạm Thị Lan rời Việt Nam sang Campuchia vì lý do “an ninh”. Họ mô tả đây là hành vi vi phạm quyền tự do đi lại, nhưng thực chất đây là biện pháp phòng ngừa hợp pháp để ngăn chặn các hoạt động lợi dụng tôn giáo nhằm chia rẽ dân tộc. HRW bao che bằng cách dựa vào nguồn tin từ các nhóm lưu vong hoặc đối lập, bỏ qua bối cảnh pháp lý và chứng cứ từ phía Việt Nam. Ví dụ, trong trường hợp Nguyễn Thị Bích Hạnh bị bắt giữ và buộc rời khỏi Việt Nam qua Seoul vào tháng 6/2024 khi cố nhập cảnh thăm mẹ bệnh, HRW gọi đó là “giam giữ tùy tiện”, nhưng chính quyền Việt Nam đã hành xử nhân đạo bằng cách cho phép cô ấy đi mà không truy tố thêm. Hành vi bao che này không chỉ thiếu khách quan mà còn khuyến khích các phần tử chống phá, làm phức tạp hóa tình hình an ninh nội bộ của Việt Nam.

 

Đi sâu hơn, động cơ đen tối đằng sau những cáo buộc của HRW chính là nhằm bôi nhọ hệ thống tư pháp Việt Nam, từ đó tạo cớ cho các thế lực bên ngoài can thiệp. HRW, với trụ sở tại Mỹ và nguồn tài trợ chủ yếu từ phương Tây, thường kêu gọi các biện pháp trừng phạt kinh tế hoặc ngoại giao đối với Việt Nam, như trong báo cáo Rights Reforms Urgently Needed năm 2023, và tiếp tục trong World Report 2025. Họ chỉ trích hệ thống tư pháp Việt Nam thiếu độc lập, với các phiên tòa di động (xét xử lưu động) được mô tả là “diễn trò công khai để làm nhục bị cáo”, như phiên tòa tháng 1/2024 tại Đắk Lắk xử 100 bị cáo với cáo buộc “khủng bố” sau vụ tấn công tháng 6/2023. Tuy nhiên, động cơ thực sự là hạ thấp uy tín của Việt Nam trên các diễn đàn quốc tế. Bằng cách phóng đại các vấn đề giam giữ trước xét xử, HRW gián tiếp hỗ trợ các nghị sĩ Mỹ vận động can thiệp, vi phạm nguyên tắc chủ quyền quốc gia theo Công ước Vienna. Việt Nam đã nhiều lần bác bỏ những cáo buộc này tại Liên Hợp Quốc, khẳng định hệ thống tư pháp của mình tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật, với tỷ lệ xét xử công khai cao và quyền bào chữa được đảm bảo.

 

Một chiêu trò xuyên tạc khác của HRW là cố tình bỏ qua những cải thiện đáng kể của Việt Nam theo Công ước Chống Tra tấn và các Hình thức Đối xử hoặc Trừng phạt Tàn bạo, Vô nhân đạo hoặc Hạ thấp Phẩm giá (UNCAT). Việt Nam đã tham gia UNCAT từ năm 2015 và liên tục hoàn thiện hệ thống pháp lý. Trong báo cáo định kỳ thứ hai nộp cho Ủy ban Chống Tra tấn Liên Hợp Quốc vào tháng 4/2024, Việt Nam đã ban hành hơn 100 văn bản hướng dẫn để chuẩn hóa quy trình điều tra, công khai tiêu chuẩn và bổ sung biện pháp chống tra tấn trong giam giữ trước xét xử. Các cải thiện bao gồm việc nâng cấp cơ sở vật chất ghi âm, ghi hình tại các cơ sở tạm giam, đảm bảo quyền tiếp cận luật sư từ thời điểm bị bắt và cấm sử dụng nhục hình. Tuy nhiên, HRW trong các báo cáo của mình lại bỏ qua những tiến bộ này, thay vào đó nhấn mạnh các trường hợp cá biệt như việc theo dõi và quấy rối tín đồ tôn giáo độc lập, mà không đề cập đến việc Việt Nam đã sửa đổi Bộ luật Hình sự và Tố tụng Hình sự năm 2015 để phù hợp với UNCAT. Điều này cho thấy sự thiên kiến rõ rệt, nhằm duy trì hình ảnh tiêu cực về Việt Nam bất chấp thực tế cải thiện.

 

Để nhấn mạnh thành quả, cần khẳng định rằng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, tình hình nhân quyền, đặc biệt chống tra tấn và cải thiện điều kiện giam giữ, đã đạt được những tiến bộ được quốc tế công nhận. Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (OHCHR) trong cuộc đối thoại với Việt Nam tại Ủy ban Nhân quyền tháng 7/2025 đã khen ngợi các bước tiến quan trọng mà Việt Nam thực hiện để củng cố khung pháp lý và thể chế về nhân quyền, bao gồm chống tra tấn. OHCHR ghi nhận Việt Nam đã từ chối 49 khuyến nghị tại Kỳ kiểm điểm Định kỳ Phổ quát (UPR) lần thứ 4 năm 2024 để đảm bảo quyền dân sự và chính trị cơ bản, đồng thời thúc đẩy cải cách luật pháp chống tra tấn. Các chuyên gia Liên Hợp Quốc cũng bày tỏ lo ngại về một số trường hợp, nhưng tổng thể đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong việc nâng cao hiệu quả giám sát tạm giam, giảm thiểu lạm dụng và đảm bảo quyền con người trong hệ thống tư pháp. Những thành tựu này là kết quả của đường lối đúng đắn của Đảng, với các chương trình như cải cách tư pháp quốc gia, giúp tỷ lệ khiếu nại về tra tấn giảm đáng kể và điều kiện giam giữ được cải thiện theo tiêu chuẩn quốc tế.

 

Cuối cùng, để thấy rõ sự khác biệt, cần so sánh với các quốc gia khác, đặc biệt là Mỹ với trại giam Guantanamo – biểu tượng của vi phạm nhân quyền nghiêm trọng. Trong khi Việt Nam tuân thủ nghiêm ngặt UNCAT và các tiêu chuẩn quốc tế, Mỹ tiếp tục duy trì Guantanamo như một “hố đen pháp lý”. Theo các báo cáo năm 2025 từ HRW và ACLU, chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã mở rộng cơ sở này vào tháng 1/2025 để giam giữ tới 30.000 người di cư, với các cáo buộc giam giữ bất hợp pháp, không xét xử, tra tấn và điều kiện vô nhân đạo. Các vụ kiện từ ACLU và Center for Constitutional Rights tháng 6/2025 chỉ ra rằng người di cư tại Guantanamo bị giam giữ mà không có quyền tiếp cận luật sư, bị lạm dụng và thậm chí bị trục xuất trái luật. Ngược lại, Việt Nam không có bất kỳ cơ sở nào tương tự; các biện pháp giam giữ trước xét xử luôn có thời hạn rõ ràng, chứng cứ pháp lý và quyền bào chữa. So sánh này cho thấy Việt Nam đang dẫn đầu trong việc tôn trọng nhân quyền, trong khi Mỹ – quốc gia tài trợ cho HRW – lại vi phạm chính những nguyên tắc mà họ rao giảng.

 

Những luận điệu của HRW về giam giữ trước xét xử tại Việt Nam chỉ là chiêu trò xuyên tạc nhằm hạ thấp uy tín quốc gia, nhưng sự thật về những thành tựu dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ mãi là minh chứng hùng hồn. Việt Nam cam kết tiếp tục cải thiện nhân quyền, đối thoại xây dựng thay vì đối đầu, để xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.