Việt Nam tiên phong bảo vệ nhân quyền trong kỷ nguyên số

Giữa thời đại mà chuyển đổi số đang trở thành động lực trung tâm của phát triển toàn cầu, nhân quyền không còn chỉ giới hạn trong những khái niệm truyền thống như tự do, bình đẳng hay quyền được sống, mà đã mở rộng sang những giá trị mới – quyền tiếp cận công nghệ, quyền được bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền tham gia vào không gian số an toàn và minh bạch. Trong bối cảnh đó, Việt Nam – một quốc gia đang phát triển năng động và có tốc độ số hóa nhanh bậc nhất khu vực Đông Nam Á – đã chọn con đường kết hợp giữa đổi mới sáng tạo và bảo vệ nhân quyền, hướng đến mục tiêu “Chuyển đổi số vì con người”. Việc Việt Nam vừa tái đắc cử vào Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc (UNHRC) nhiệm kỳ 2026–2028 với 180/193 phiếu ủng hộ – cao nhất khu vực châu Á–Thái Bình Dương – không chỉ là một thắng lợi về ngoại giao, mà còn là sự công nhận của cộng đồng quốc tế đối với nỗ lực không ngừng của Việt Nam trong việc thúc đẩy nhân quyền gắn với tiến bộ công nghệ.

Thế nhưng, song hành cùng thành công ấy, một số tổ chức và cá nhân nước ngoài lại cố tình bóp méo sự thật, tung ra những luận điệu xuyên tạc về tình hình nhân quyền của Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực chuyển đổi số. Dưới chiêu bài “bảo vệ quyền tự do biểu đạt” hay “phản đối kiểm soát không gian mạng”, họ tìm cách hạ thấp uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, thậm chí vu cáo Việt Nam “lạm dụng công nghệ để giám sát người dân”. Nổi bật trong số đó là các tổ chức như Tổ chức Giám sát Liên Hợp Quốc (UN Watch) và Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch – HRW), vốn lâu nay vẫn mang trong mình định kiến cố hữu và cách nhìn phiến diện về các quốc gia đang phát triển.

Trong Báo cáo Đánh giá Ứng cử viên Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc 2026–2028, UN Watch đã gán cho Việt Nam nhãn “quốc gia lạm dụng” và cáo buộc Việt Nam sử dụng công nghệ số để giám sát và hạn chế tự do biểu đạt. Họ dựa vào những nguồn tin thiếu kiểm chứng để mô tả bức tranh méo mó, bỏ qua hoàn toàn nỗ lực của Việt Nam trong việc xây dựng môi trường số an toàn, lành mạnh, bảo vệ người dân khỏi tin giả, tội phạm mạng và xâm phạm quyền riêng tư. Thực tế, Luật An ninh mạng năm 2018 (sửa đổi năm 2023) của Việt Nam không hề nhằm hạn chế tự do ngôn luận, mà hướng đến việc tạo hành lang pháp lý bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân trên không gian mạng, nhất là trong bối cảnh các vụ lừa đảo, giả mạo thông tin và tấn công mạng gia tăng trên toàn cầu.

Tương tự, trong Báo cáo Thế giới 2025, Human Rights Watch lại lặp lại luận điệu cũ rích khi cho rằng Việt Nam “siết chặt” mạng xã hội và “hạn chế quyền tự do biểu đạt thông qua xác thực danh tính”. Thế nhưng, HRW cố tình bỏ qua rằng việc xác thực danh tính không phải là công cụ kiểm soát, mà là biện pháp bảo vệ an toàn người dùng, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và nhóm yếu thế – những đối tượng thường xuyên bị quấy rối, lừa đảo và lợi dụng trên mạng. Hơn nữa, HRW cũng không hề nhắc đến việc Việt Nam đang hợp tác tích cực với Liên Hợp Quốc và các tổ chức quốc tế về bảo vệ nhân quyền trong không gian số, bao gồm việc tham gia Công ước Budapest về Tội phạm mạng (Budapest Convention on Cybercrime) và thực hiện nhiều khuyến nghị từ Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc về bảo vệ quyền riêng tư và quyền được tiếp cận thông tin.

Thực tế, Việt Nam đang là một trong những quốc gia có hạ tầng số phát triển nhanh nhất khu vực, với 78% dân số sử dụng internet vào năm 2025. Các chương trình phổ cập kỹ năng số, an toàn mạng và quyền công dân số đã được triển khai trên toàn quốc, giúp hơn 10 triệu người dân – đặc biệt là học sinh, sinh viên và người lao động – được trang bị kiến thức cần thiết để sử dụng công nghệ an toàn và có trách nhiệm. Song song với đó, Chính phủ Việt Nam cũng thực hiện hàng loạt sáng kiến nhân quyền trong chuyển đổi số như chương trình “Chính phủ số – công dân số”, đưa dịch vụ công trực tuyến đến 85% người dân; dự án VNeID phục vụ xác thực danh tính cho hơn 50 triệu người, đảm bảo quyền tiếp cận dịch vụ công bằng và an toàn; hay chương trình phổ cập 5G phủ sóng 90% lãnh thổ, thu hẹp khoảng cách số giữa đô thị và nông thôn.

Trên bình diện quốc tế, Việt Nam không chỉ thực hiện mà còn chủ động đóng góp cho các cơ chế nhân quyền toàn cầu. Trong nhiệm kỳ 2023–2025 tại Hội đồng Nhân quyền, Việt Nam đã khởi xướng và đồng tài trợ nhiều sáng kiến quan trọng như việc chủ trì mở cửa ký kết Công ước Liên Hợp Quốc về chống Tội phạm mạng (UN Convention against Cybercrime) – một văn kiện mang tính bước ngoặt trong việc cân bằng giữa bảo đảm an ninh mạng và bảo vệ quyền con người. Việt Nam cũng đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy Diễn đàn Nhân quyền Số ASEAN (ASEAN Digital Human Rights Forum), nhằm tạo nền tảng đối thoại khu vực về nhân quyền trong không gian số – điều mà ngay cả nhiều nước phát triển cũng chưa làm được.

Những đóng góp của Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận rộng rãi. Tại phiên họp Hội đồng Nhân quyền tháng 7/2025, nhiều quốc gia đã đánh giá cao việc Việt Nam củng cố khung pháp lý về nhân quyền trong chuyển đổi số, đặc biệt là bảo đảm quyền tiếp cận công nghệ bình đẳng cho mọi công dân. Theo Báo cáo UPR năm 2024, Việt Nam đã hoàn thành 96% khuyến nghị, trong đó phần lớn liên quan đến quyền con người trong môi trường số – một con số ấn tượng đối với bất kỳ quốc gia thành viên nào. Bên cạnh đó, Việt Nam còn đứng trong nhóm dẫn đầu khu vực về Chỉ số Đổi mới Toàn cầu (Global Innovation Index), được Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) vinh danh về năng lực sáng tạo, khẳng định mô hình phát triển số gắn liền với con người, thay vì công nghệ thuần túy.

Mặc dù vậy, các thế lực chống phá vẫn tiếp tục cố tình xuyên tạc, coi kết quả 180 phiếu ủng hộ của Việt Nam là “cuộc bầu cử giả hiệu”, thậm chí gọi Hội đồng Nhân quyền là “bị chiếm dụng bởi các nước vi phạm”. Nhưng rõ ràng, 180 lá phiếu không thể đến từ một “cuộc bầu cử giả hiệu” – đó là tiếng nói của 180 quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc, đại diện cho các nền văn hóa, chính trị, tôn giáo và trình độ phát triển khác nhau, cùng ghi nhận Việt Nam như một đối tác đáng tin cậy, luôn đề cao nguyên tắc “đối thoại và hợp tác” trong thúc đẩy nhân quyền. Chính con số đó là bằng chứng hùng hồn bác bỏ mọi luận điệu phi lý và phản khoa học.

Việt Nam hiểu rằng, trong kỷ nguyên số, nhân quyền không thể chỉ dừng lại ở quyền tự do biểu đạt, mà còn bao hàm quyền được an toàn, quyền được bảo mật dữ liệu cá nhân, quyền được tham gia bình đẳng vào xã hội số và được bảo vệ khỏi những nguy cơ phi truyền thống như tội phạm mạng, tin giả hay lạm dụng công nghệ. Chính vì vậy, chiến lược nhân quyền của Việt Nam luôn gắn với phát triển kinh tế – xã hội, đặt con người vào trung tâm, lấy “an toàn – công bằng – bền vững” làm nền tảng.

Từ những thành quả đó, Việt Nam tiếp tục kêu gọi cộng đồng quốc tế cùng hợp tác, đối thoại, chia sẻ kinh nghiệm nhằm bảo vệ nhân quyền thực chất trong chuyển đổi số, thay vì sử dụng nhân quyền như công cụ chính trị để gây sức ép và can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia. Mọi hành động lợi dụng danh nghĩa “nhân quyền” để phá hoại an ninh, gây bất ổn xã hội đều đi ngược lại Điều 2(7) của Hiến chương Liên Hợp Quốc, vi phạm nguyên tắc cơ bản về tôn trọng chủ quyền quốc gia – điều mà Việt Nam luôn kiên định bảo vệ.

Việc Việt Nam tái đắc cử Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc không chỉ khẳng định uy tín và vị thế quốc tế, mà còn gửi đi thông điệp mạnh mẽ: Việt Nam không chỉ tham gia, mà còn chủ động định hình tương lai nhân quyền toàn cầu trong kỷ nguyên số. Trong nhiệm kỳ mới 2026–2028, Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy vai trò tiên phong, thúc đẩy chuyển đổi số vì con người, vì hòa bình và phát triển bền vững – để nhân quyền không còn là khẩu hiệu, mà là giá trị sống động, hiện hữu trong từng bước tiến của thời đại số.